نقش سازندهای زمین شناسی و تکتونیک در دبی و پراکنش چشمه ها (مطالعه موردی: شهرستان تربت جام)

با توجه به افزایش روزافزون جمعیت، نیاز به منابع آب هر روز بیشتر میشود. منابع آب سطحی نیز کفاف تأمین آب جوامع انسانی را نمی نماید. به دلیل همین محدودیت از دیر باز توجه انسان به سوی منابع آب زیرزمینی جلب شده است. در این راستا ژئومورفولوژی به عنوان شاخه‏ای از علوم زمین، توانایی شناسایی منابع جدید آب را دارا می‏باشد. برای مطالعه آب های زیرزمینی، بررسی های زمین‏شناسی به ویژه مطالعه ی لیتولوژی و تکتونیک سازندها که در ایجاد فضای خالی و ذخیرهسازی آب نقش دارند اهمیت دارد. در این تحقیق تأثیر سازندهای زمینشناسی و گسل بر روی چشمههای شهرستان تربت جام مورد بررسی قرار گرفت. چشمهها محل ظهور آبهای زیرزمینی میباشند که به طور طبیعی آب زیرزمینی را در اختیار موجودات زنده قرار می-دهند. تعداد گسل، فاصله از گسل، تراکم گسل و تاثیر سازندهای زمینشناسی بر روی ویژگیهای چشمهها مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا از نرم افزارهای excel و arcgis جهت پیشبرد اهداف استفاده شد. نتایج نشان داد که با فاصله گرفتن از گسل از تعداد چشمهها کاسته میشد، تراکم گسل بالا (20/51 km/km2) و طول گسلخوردگی زیاد (716 کیلومتری) بر روی دبی چشمهها و ظهور آنها تأثیر مثبتی دارند. سازند qt2 (آبرفتها و مخروطهای جوان) بیشترین تعداد چشمه (42 دهنه) را در خود جای داده است. سازند pgn (گنایس، موسکوویت، بیوتیت، کوارتز) دارای بیشترین دبی میانگین (8/67 m3/s) به خاطر تراکم گسل بالا، سازند p vs (سنگ آهک، دولومیت) بیشترین دبی کل (38/64 m3/s) به دلیل تراکم گسل بالا و وجود لیتولوژی خوب و سازند kl (سنگ آهک) بیشترین دبی لحظهای (6/6 m3/s) به دلیل کارستیفیکاسیون بالا هستند. نتیجه کلی تشکیل آبخوانهای آب زیرزمینی مناسب بر روی سازندهای ماسه سنگ و سنگ آهک و تاثیر گسل بر روی ظهور و دبی چشمهها را نشان میدهد